lt)258
TEORICA
A tergo della prima carta del libro comincia la tavola seguente :
» Registrum. » Capitulum primum.
» Laus diuina quo ad cantum ante incarnationem » fuit.
» Gregorius post incarnationem fecit cantica. » Processu teinporis quidem alemanj scripserunt
» cantica in lineis. » Stiliti autem cantores usuales. p Diuiditur opus istud in quatuor partes siue ca-» pitula.
» Musica sic difflnitur: siue describitur. » Antiqui musici solum septem vocibus utebantur. > Antiqui addiderunt septem.
» Moderni apposuerunt P b rotundum, et b qua-
» dratum. » Tres sunt ordines clauium. » Que voces in linea : vel spacio iocentur. » Uocum alie graues alie acute. » Affinales.
» Cantus qui potest competenter decantari in gra-
» uibus : non debet poni in afflnalibus. » De mutatione, et ejus regulis. » Triplate claues habent sex mutationes. » Quedam mutationes sunt ascendendo tamtam. Que-» dam descendendo tantum. Tres species sunt cantus. Cantus b mollis assimilatur naturali. Utrum b mollis cantus etiam inueniatur in bmi. Sinomenus cantus. De gradualibus antiquis.
» Capitulum secundum. De monocordi comendatione in primo metro, et » in gio.
Monocordum est magistri ignorans bene informans. Monocordum habet Alias, lyram : citharam : cim-» balum.
Monocordum quomodo debet focnari.
De diuisione quaterna.
De prima diuisione nouenaria.
De secunda mensura nouenaria.
Quaternaria diuisio.
Tertia et binaria diuisio.
Monocordi formatio secundum modernos.
In C faut greca littera antiqui inceperunt voces.
Guido monachus trina fecit alpliabeta.
Exercitium monocordi, ibidem, remittens ad textum.
De proportionibus in arismetrica.
» Capitulum tertium Nouem sunt modi cantandi. TJnisonus quid est. Semitonium quid est. Tonus.
Dyatesseron. et alij modi. Dyapason.
Dytonus cum dyapente. Semiditonus cum diapente. Terterni sunt modi, hec cantilena.
» Capitulum quartum. Tonus quid est. Quatuor toni a grecis liabiti. Differentia autentorum et plagalium. Finis tonorum.
Ascensus. et descensus autenti toni.
Ascensus. et descensus plagalis.
Moderni videntur excedere regulas musice artis.
Toni flniri possunt in Are bmi cfaut.
Quibus clauibus adaptantur seculorum amen.
Melodia psalinorum.
Quot principia habet quilibet tonus.
Neuma primi toni in nota sup. primum querite
» regnum dei. Formula primi toni. Differentie primi toni. Aliqui falsificant cantum circa flnem.
» Secundi toni neuma. et alia.
» Tercij toni neuma. formula, et differentie^
» Quarti toni neuma. formula, et differentie.
» Quinti toni neuma. formula, et differentie.
» Sexti toni neuma. formula, et differentie.
» Septimi toni cursus, neuma. differentie.
» Octaui toni cursus, formula, et differentie.
» Quilisma quid est.
» Uersus. et duplex gloria patri responsoriorum de » octo tonis in generali.
» Primus tonus versuum et responsoriorum notatus » per exempla.
» Uersus introitum.
» Numerus versuum. et tempus compilationis hujus » libri.
» Nornen autoris ibidem in uersu.
» Musica non solum arinonìam vocum : sed etiam t> numeruin rigmarum. et 'versuum mensuram » respicit. »
L' autore di questo trattato di musica in versi latini si appalesa a tergo della carta corrispondente alla segnata M. 3, e qui appresso ne trascriviamo le stesse sue parole. L' opera è corredata di un comento in prosa d'ignoto autore che senza dubbio vivea nell'epoca in che fu impresso il libro, cioè fra il quattrocento e il cinquecento. Ecco il passo dove apparisce il nome dell' antico autor di quest' opera, col relativo comento dell' anonimo scrittore : » M solum tria C simul X tria preteriere » Post christum natum binum si iunxeris annum. » Com flores istos contexuit hugo sacerdos » Reutlingensis : noris si nomen scire loci vis » Contio sueuorum quo colligitur varioruin » Post annos denos hinc plurima consociauit » In variis spaciis hujus librique locauit » Qui nunc sexcent V tria X versus retinebit. » Ex quis diuersos varijs neumis adhibebit.
» (M. solum tria C). Hic autor paulisper digreditur » a materia hujus libri describendo tempus et » locuin in quibus iste liber _descriptus est. Et » dicit quod ab incarnatione dni eflluxerunt mille » anni tricenti triginta duo qù iste liber fuerat » conscriptus per versus quadringentos preter tri-» ginta. Deinde post annos decem autor hujus libri » considerans se plura necessaria obmisisse su-» peraddidit ad diuersa loca hujus libri, cclxxv. » versus. Subjungit etiam in littera nomen suum, » et offtcium. Et deinde subjungit quod liber iste » continet sexcentos trigintaquinque versus quo-» rum versuum aliqui neumis sunt associati di-» utrsis locis hujus libri sicut patet sufficienter. »
Veduto chi fosse 1' autore della presente opera, l'età in cui visse, e ciò che nel libro si tratta tanto ne'versi latini d'Ugone quanto nel comento dell' anonimo più moderno, rimane a descrivere il volumetto ; locchè ora in brevi parole adempiamo.
Non v' ha numerazione di carte ; bensì il registro A-O. Il primo foglio di otto carte, e gli altri susseguenti di sei. A tergo della sesta carta del libro si vede il legnetto medesimo che occupa la prima faccia del volume e che vi tien luogo di frontespizio. A tergo dell' ottava carta avvi la solita Mano Guidoniana. Dicemmo che il libro non ha indicazione di luogo, d'anno, e d'impressore : ma siccome l'esemplare che abbiam sot-t'occhio è mancante dell' ultima carta, così è incerto se in quella fossero apposte le dette note tipografiche, o checché altro indicante se non altro lo stampatore, come per es., lo stemma iinpressorio.
Lichtenthal cita quest' opera al T. Ili, pag. 153, dicendola stampata a Strasburgo 1' anno 1488, in 8°, di 12 fogli.
Più a lungo ne parla Fètis nel T. V, pag. 211 e 212, che fissa l'epoca in cui visse l'autore, cioè nel 1332, appoggiato a un passo del quarto capitolo dell' opera medesima d'Ugone, annunciando inol-